ผีมังคุด ผีเกิร์ลกรุป และผีม็อกบัง ตามล่าหาผีในย่านเมืองเก่าไปกับงาน Ghost 2565

“ถึงจะมองไม่เห็น แต่ก็ใช่ว่าจะไม่มีอยู่จริง” 

...คำติดปากของใครหลาย ๆ คนที่มักจะถูกใช้บรรยายถึงการมีอยู่ของ ‘ผี’ ที่แม้จะสร้างความหวาดผวาให้กับผู้คนในทุกชั่วขณะ แต่ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายที่เราจะพิสูจน์การมีอยู่ของพวกมันผ่านแว่นของบริบทในโลกปัจจุบันที่ให้หมุนเวียนเปลี่ยนผ่านไปอย่างรวดเร็ว

แต่ถึงจะเป็นแบบนั้น ผีที่ว่าก็อาจไม่ได้หมายถึงวิญญาณหรือพลังงานลี้ลับแบบเรื่องเล่าในรายการพี่แจ็คเพียงอย่างเดียวเท่านั้น แต่ยังหมายรวมไปถึงสภาวะการย้อนกลับมาใหม่ของความทรงจำในอดีต หรือที่เหล่านักวิชาการเรียกกันด้วยชื่อเรียกแบบเท่ ๆ ว่า Hauntology หรือ หลอนวิทยา ในภาษาไทยนั่นเอง 

ใน Ghost 2565 งานจัดแสดงซีรีส์วิดีโอและศิลปะการแสดงที่จะถูกจัดขึ้นทุก ๆ 3 ปีเองก็มีรากแนวคิดแบบหลอนวิทยาปรากฏให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง ทั้งในแง่วิธีคิด สถานที่จัดงาน และการคัดสรรผลงานแต่ละชิ้นมาร่วมจัดแสดง โดยเฉพาะในแง่ของสถานที่จัดงานบริเวณย่านเมืองเก่าอย่างตึก World Travel Service และบ้านตรอกถั่วงอก ที่ล้วนแล้วแต่เป็นสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์สมัยใหม่ ที่แม้จะไม่ได้ถูกบรรจุอยู่ในตำราเรียนเล่มไหน แต่ก็มีคุณค่าต่อความทรงจำของเหล่ามนุษย์กรุงเทพฯ ในฐานะร่องรอยการเปลี่ยนผ่านของยุคสมัย ที่ถึงแม้จะมองไม่เห็น แต่ก็ใช่ว่าจะไม่มีอยู่จริง

ภายใต้แนวคิด “อยู่ยังไงให้ไม่ตาย (Live Without Dead Time)” ของงาน Ghost 2565 ประจำปีนี้ยิ่งทำให้เราสนใจมากขึ้นไปอีกว่า ผลงานศิลปะ และการปฏิสัมพันธ์ของผู้คนโดยรอบกับเหล่าโฮสต์ประจำงานจะช่วยให้ผีที่เคยถูกหลงลืมเหล่านี้กลับมามีชีวิตชีวาขึ้นได้อย่างไร

📍 World Travel Service

อาคารสไตล์โมเดิร์นนิสม์ที่ถูกทิ้งร้างมายาวนานหลายปีแห่งนี้คืออดีตที่ตั้งของสำนักงานใหญ่บริษัททัวร์แห่งแรกของประเทศไทยที่มีอายุมากกว่า 60 ปี โดยในวันที่ตลาดการค้าขายกับต่างประเทศในย่านถนนเจริญกรุงกำลังงอกงามเติบโต World Travel Service เคยมีกิจการรุ่งเรืองสุดขีดจนแทบจะต้องเรียกว่าเป็นหนึ่งในอาคารที่มีความสวยงานและทันสมัยที่สุดบนถนนสายเก่าแห่งนี้ อย่างไรก็ดี ด้วยการมาถึงของอินเตอร์เน็ตและเทคโนโลยีใหม่ ๆ ที่ช่วยสร้างความสะดวกสบายให้กับผู้คนจนการติดต่อสื่อสารก้าวล้ำไปไกลถึงขั้น ‘ไร้พรมแดน’ การมีอยู่ของอาคาร (และกิจการ) ที่เคยยิ่งใหญ่นี้ก็ค่อย ๆ หมดความสำคัญลงไปทุกวัน ๆ

ผีในห้อง
เอมิลี วาร์ดิล
Night for Day (2563)
47 นาที

ภาพยนตร์ในห้องสำนักงานที่ถูกปล่อยร้างนี้พาเราไปสำรวจความแตกต่างของยุคสมัยและอุดมคติการเมืองและเทคโนโลยีผ่านความสัมพันธ์ของครอบครัวที่อาศัยอยู่ในบ้านของ อันโตนิโอ เตเซียรา เกร์ร่า (Antonio Teixeira Guerra) สถาปนิกคนดังชาวบราซิล ที่สร้างเสร็จในปี 2517 ปีเดียวกับที่รัฐบาลฟาสซิสม์ล่มสลายพอดิบพอดี ผีในห้องนี้ไม่ได้มีอยู่โดยไร้จุดหมาย แต่ยังทำหน้าที่คอยหลอกหลอนผู้คนในหน้าประวัติศาสตร์ต่อไป

น้าผี
เอิซเกอร์ คาร์
DEATH (2564)
20 นาที

SNAKE CHARMER (2564)
20 นาที

โครงกระดูกและร่างอันเปลือนเปล่าของชายปริศนาที่นอนพาดยาวผ่านจอเล็ก ๆ ดูเหมือนกำลังถูกกักขังอยู่ภายในพื้นที่แคบ ๆ อย่างไร้อิสระ แต่ถึงอย่างนั้นก็ยังคงส่งเสียงอันแผ่วเบา คอยรำพึงรำพันอย่างไร้จุดสิ้นสุดถึงชีวิต และความตาย รวมไปถึงเรื่องราวสารพัดสารพันที่กระจัดกระจายในความทรงจำ เป็นน้าผีที่คอยเตือนใจเราถึงความตายที่เกิดขึ้นอยู่ในทุกชั่วขณะ ไม่ว่าเราจะอยากรับรู้หรือไม่ก็ตาม

ผีม็อกบัง
หลี่ ซวง
ÆTHER (Poor Objects) (2564)
18 นาที 28 วินาที

การแหงนหน้ารับชมภาพเคลื่อนไหวจอบนฝ้าเพดานเปิดโอกาสให้เราได้ก้าวเข้าไปสัมผัสกับผลงานที่แม้จะได้รับแรงบันดาลใจมาจากตำนานจีนโบราณอย่าง ‘หนี่วาปะชุนผืนฟ้า’ แต่กลับถ่ายทอดออกมาผ่านรูปแบบของวิดีโดไลฟ์สดสายกินจุ หรือที่คนรุ่นใหม่รู้จักกันในชื่อวิดีโอ ‘ม็อกบัง’ แสดงภาพการกินอย่างไม่มีที่สุด รวมไปถึงการตั้งคำถามถึงตัวตนที่แท้จริงและร่างอวตารในโลกเสมือน

ผีนางโชว์
รีไวทัล โคเฮน และตูร์ ฟาน เบเลน
The Odds (ภาค 1) (2562)
16 นาที
ภายใต้แสงสะท้อนระยิบระยับจากบนพื้น จอ LED ขนาดใหญ่ตรงหน้าฉายภาพของม้าแข่งที่กำลังถูกฉีดยาระงับประสาท นางโชว์ในคาสิโนมาเก๊า และการขานเลขบิงโกในโบสถ์เก่าของ สตีฟ อิกนอแรนท์ (Steve Ignorant) นักร้องนำวง Crass ผลงาน The Odds พาเราไปสำรวจเกมพนันที่มีส่วนเชื่อมโยงกับสังคม การเมือง วัฒนธรรม และทุนนิยมอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

ผีเกิร์ลกรุป
ไดแอน เซเวอริน เหวียน
IF REVOLUTION IS A SICKNESS (2564)
18 นาที 53 วินาที

ภายในห้องที่ถูกฉาบไปด้วยสีแดงสด ศิลปินพาเราไปทำความรู้จักกับชีวิตของเด็กสาวเลือดเวียดนามพลัดถิ่นในดินแดนวอร์ซอ สะท้อนความแปลกแยกระหว่างตัวตนและสถานที่ รวมไปถึงอัตลักษณ์ที่ชวนสับสนผ่านบทเพลงท่าเต้นในสไตล์ K-Pop ภายใต้ระบอบการปกครองที่ไม่เพียงปักเจกบับคั้นชีวิตของปัจเจก แต่ยังกดทับสังคมในภาพรวมด้วย

ผีจระเข้
มีเรียม เบนนานี่
Life on the CAPS (2565)
34 นาที

ภาพเคลื่อนไหวที่ถูกตัดต่อผสมเข้าเข้าภาพ CGI ดิจิทัลแปลกตาเล่าเรื่องของ ‘โครโค่’ สัตว์เลื้อยคลานประจำบึงน้ำที่ล้อมรอบเกาแคปส์ถือเป็นทั้งไอดอลและสัตว์นำโชคของเหล่าผู้ถูกกักกันบนเกาะแห่งนี้ รวมไปถึงชีวิตของผู้หลบหนีเข้าเมืองผิดกฎหมาย สะท้อนการเผชิญหน้าและความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับรัฐที่ยังคงดำเนินต่อไป

📍 บ้านตรอกถั่วงอก

บ้านเก่าในย่านเยาวราชแห่งนี้คือมรดกตกทอดจากรุ่นสู่รุ่นของครอบครัวไทย-จีนครอบครัวหนึ่ง ซึ่งอดีตเคยถูกใช้เป็นทั้งที่พักอาศัยส่วนตัว และสถานที่ประกอบกิจการทำมาค้าขายขนาดไม่ใหญ่โต โดยแม้ว่าในปัจจุบันลูกหลานรุ่นที่ 3 จะเข้ามาพัฒนาผืนที่ดินและอาคารเก่าแก่แห่งนี้โดยยังคงพยายามเก็บรักษาโครงสร้างเดิมของมันเอาไว้ให้ได้มากที่สุด แต่มันก็ไม่ได้มีหน้าที่เป็นเพียงเครื่องบันทึกความทรงจำส่วนบุคคลเท่านั้น แต่ยังเป็นสถานที่เก็บรักษารูปแบบวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมของชุมชนในย่านรอบ ๆ ที่นับวันก็ยิ่งล้มหายตายจากไปตามกาลเวลา

ผีมังคุด
ตุลพบ แสนเจริญ
Mangosteen (2565)
40 นาที 7 วินาที

เมื่อราชินีผลไม้ไทยอย่างมังคุดอาจไม่ได้นำพามาซึ่งความหอมหวานเสมอไป แต่ยังเป็นภาพสะท้อนความทรงจำและความซ้ำซากจำเจของชีวิตในโรงงานอุตสาหกรรมแปรรูปผลไม้ ภาพเคลื่อนไหวที่ถูกถ่ายทำในรูปแบบเทปบันทึกดิจิทัล 8 มม. ให้ผลลัพธ์ที่ชวนถวิลหาอดีต ในขณะเดียวกันก็น่าขนลุก เมื่อภาพที่เห็นตรงหน้านำมาซึ่งความน่าขยะแขยงและความรุนแรง

ผีภัตตาคารจีน
หลับซีหล่ำ
Phantom Banquet (2562-63)
9 นาที 51 วินาที

ไม่ใช่แค่บ้านตรอกถั่วงอกเท่านั้นที่ยังคงทำหน้าที่เป็นผีหลอกหลอนผู้คนโดยรอบ แต่ในผลงานชุดนี้ ภัตตาคารจีนในเมืองสตอกโฮล์มของครอบครัวในฐานะชาวจีนกวางตุ้งพลัดถิ่นเองก็ยังคงสิงสู่อยู่ในความทรงจำของศิลปินไม่เสื่อมคลาย ภาพที่ปรากฏในแว่น VR แสดงภาพของภัตตาคารจีนที่ถูกตกแต่งในสไตล์ยุค 60s กำลังค่อย ๆ ผุกร่อนและเสื่อมสลายไปตามกาลเวลา แต่ถึงอย่างนั้น โครงสร้างที่ยังเหลืออยู่ก็ยังสะท้อนให้เห็นตัวตนที่ยากจะลบเลือน

ผีชนเผ่า
นาตาชา ทอนเทย์
Wa’anak Witu Watu (2564)
25 นาที 37 วินาที

The Epoch of Mapalucene (2564)
13 นาที 54 วินาที

Garden Amidst the Flame (2564)
27 นาที

ผลงานวิดีโอทั้ง 3 ชุดพาเราไปสำรวจอารยธรรมและตำนานความเชื่อของชนเผ่ามินาฮาซันในซูลาเวซีเหนือของอินโดนีเซีย ผ่านเรื่องราวของหญิงคนแรกที่ให้กำเนิดก้อนหิน รวมไปถึงชีวิต เศรษฐกิจ สังคม และการล่าอาณานิคมโดยมีก้อนหินเหล่านี้เป็นศูนย์กลางของเรื่องเล่าที่ถูกนำเสนอผ่านภาพเรนเดอร์ดิจิทัลคล้ายตัวละครจากเกม ผสมปนเปกับฟุตเตจภาพเคลื่อนไหวที่ตามบันทึกชีวิตของผู้คน

ผีเชฟกระทะเหล็ก
Wendy’s Wok World
พฤหัสบดี - เสาร์
เปิดให้ร่วมวันละ 2 รอบ: 18:00 และ 19:30

โปรเจกต์ alter ego ของแซม ลุย (Sam Lui) ศิลปินผู้สนใจในความสัมพันธ์ของอาหารกับผู้คน โดยในครั้งนี้ เธอเลือกการประกอบอาหารด้วยกระทะว็อกตามสไตล์อาหารจีนที่แฝงเร้นไปด้วยความเชี่ยวชาญ ความพิถีพิถัน และความเข้มงวดในการฝึกปรือฝีมือ มาใช้เป็นพระเอกหลักในการปรุงอาหารจานเด็ดที่รอเสิร์ฟให้ผู้คนได้ลองลิ้มรสภายใต้ชายคาของบ้านตรอกถั่วงอกในบริเวณชุมชนไทย-จีนตลอดช่วงเวลาการจัดงาน Ghost 2565

📍 World Travel Service
1053 ถนนเจริญกรุง สีลม บางรัก กรุงเทพฯ 10500
เปิดวันพุธ - อาทิตย์ (13:00 - 18:00)

📍 บ้านตรอกถั่วงอก
306 ถนนสันติภาพ ป้อมปราบ ป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพฯ 10100
เปิดวันพุธ - อาทิตย์ (13:00 - 18:00)

​​อ้างอิง:
https://www.sac.or.th/databases/anthropology-concepts/glossary/183