หรือ ‘Mona Lisa’ จะมีสองคน? นักประวัติศาสตร์สันนิษฐานว่า ภาพวาด Mona Lisa อาจไม่ได้มีแค่ชิ้นเดียว

แม้จะผ่านมานานหลายร้อยปีแล้ว แต่ปริศนาและความงามของภาพ Mona Lisa ก็ยังได้รับการพูดถึงและศึกษากันอยู่ตลอด และเรื่องราวเกี่ยวกับ Mona Lisa ล่าสุดที่กำลังเป็นที่พูดถึงกัน ก็คือการที่เหล่านักวิชาการหลายคนพากันตั้งข้อสังเกตว่า ภาพ Mona Lisa ที่เราเห็นกันอยู่ทุกวันนี้ อาจไม่ใช่ผลงานเวอร์ชันแรกและเวอร์ชันเดียวที่ เลโอนาร์โด ดาวินชี วาดขึ้น โดยมีต้นแบบเป็นภรรยาของพ่อค้าชาวอิตาเลียน ลิซา เดล จิโอกอนโด แต่ที่จริงแล้ว อาจมีภาพ Mona Lisa อีกชิ้นหนึ่งที่ดาวินชีวาดขึ้นมาก่อนเวอร์ชันโด่งดังที่จัดแสดงอยูที่พิพิธภัณฑ์ลูฟว์ ซึ่งอีกหนึ่งเวอร์ชันที่ว่าก็คือ ‘Isleworth Mona Lisa’ ที่ยาวเป็นที่ถกเถียงกันมานานว่า เป็นผลงานของดาวินชีจริง ๆ หรือไม่

Isleworth Mona Lisa หาได้เพิ่งปรากฏตัว แต่มันเป็นผลงานที่ได้รับการถกเถียงกันมาตั้งแต่ยุคก่อนสงครามโลกครั้งที่ 1 แล้ว โดยเป็นที่พูดถึงครั้งแรกในปี 1913 เมื่อศิลปินและภัณฑารักษ์ชาวอังกฤษ ฮิวจ์ เบลเคอร์ ประกาศว่าเขาได้ค้นพบภาพ Mona Lisa อีกชิ้นที่ถูกเก็บไว้ในห้องเก็บของของบ้านเศรษฐีคนหนึ่ง และเขาเชื่อว่า ภาพวาดที่เขาค้นพบคือภาพ Mona Lisa เวอร์ชันแรก ก่อนที่ดาวินชีจะวาดเวอร์ชันที่อยู่ในพิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ และหลังจากนั้น เบลเคอร์ก็ได้นำ Mona Lisa ที่ถูกลืมมาเก็บไว้ในสตูดิโอส่วนตัวที่ตั้งอยู่ในไอเซิลเวิร์ธ กรุงลอนดอน อันเป็นที่มาของชื่อ Mona Lisa ฉบับเจ้าปัญหาชิ้นนี้

นับแต่นั้นเป็นต้นมา แม้ว่า Mona Lisa ของเบลเคอร์จะถูกเปลี่ยนมือเจ้าของหลายครั้ง แต่คำถามหนึ่งที่ยังคงเป็นที่ถกเถียงกันก็คือ Mona Lisa ของเบลเคอร์คือผลงานของเลโอนาร์โด ดาวินชี จริงหรือ? กระทั่งในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา The Mona Lisa Foundation ได้นำ Isleworth Mona Lisa มาจัดแสดงที่แกลเลอรี Promotrice delle Belle Arti gallery ที่เมืองตูริน ประเทศอิตาลี พร้อมประกาศยืนยันว่า Isleworth Mona Lisa คือโมนาลิซาเวอร์ชันแรกของเลโอนาร์โด ดาวินชี

ก่อนการประกาศยืนยันจาก The Mona Lisa Foundation นักวิชาการฝั่งที่สนับสนุนว่า Isleworth Mona Lisa คือผลงานของเลโอนาร์โด ดาวินชี มักยืนยัสมมติฐานดังกล่าวโดยอ้างอิงจากอุปนิสัยในการทำงานของดาวินชี ที่มักจะสร้างผลงานไว้สองชิ้นเสมอ อย่างภาพ ‘Virgin of the Rocks’ เขาก็วาดเอาไว้สองเวอร์ชันเหมือนกัน ทว่าการคาดเดาจากอุปนิสัยการทำงานเพียงอย่างเดียว ย่อมไม่อาจพิสูจน์ความจริงได้ ทางมูลนิธิ The Mona Lisa Foundation จึงได้เข้ามามีส่วนร่วมในการพิสูจน์ความจริงเรื่องนี้ พร้อมออกงบประมาณจ้างผู้เชี่ยวชาญจากหลายสาขาให้มาหาความจริงไปพร้อมกัน

ล่าสุดผลการตรวจสอบจาก The Mona Lisa Foundation ก็ออกมาแล้ว และได้รับการยืนยันว่า ภาพ ‘Isleworth Mona Lisa’ถูกวาดขึ้นก่อนหน้าภาพ ‘Mona Lisa’ ที่จัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์ลูฟว์จริง ๆ สังเกตได้จากใบหน้าของหญิงสาวทั้งสองคนที่มีความเหมือนกันมาก เพียงแต่ภาพ ‘Isleworth Mona Lisa’ นั้นจะดูอ่อนเยาว์กว่า เมื่อประกอบเข้ากับบันทึกลายมือในปี 1503 ที่ค้นพบเมื่อปี 2005 ที่เขียนอธิบายถึงช่วงเวลาที่ดาวินชีทำการวาดภาพ Mona Lisa ขึ้นมา และหลักฐานทางวิทยาศาสตร์อื่น ๆ ร่วมด้วย ก็ทำให้ยืนยันได้ว่าภาพนี้เป็นฝีมือของดาวินชีจริง ๆ และเกิดขึ้นก่อนหน้าภาพ Mona Lisa ที่เราคุ้นเคยกัน

อย่างไรก็ตาม ก็ยังมีนักประวัติศาสตร์อีกหลายคนที่กังขากับการพิสูจน์เหล่านี้อยู่ อย่าง มาร์ติน เคมป์ นักประวัติศาสตร์ศิลปะ จากมหาวิทยาลัยอ็อกซ์ฟอร์ด ก็ได้ยกตัวอย่างแย้งขึ้นมาว่า การอ้างอิงจากบันทึกเก่าอาจจะไม่น่าเชื่อถือทั้งหมด เช่น ในตอนที่มีข้อถกเถียงเกี่ยวกับแหล่งที่มาของภาพ ‘Salvator Mundi’ ที่เป็นที่ถกเถียงกันว่าเป็นผลงานของดาวินชีจริงหรือไม่ ก็เคยทำให้เราเห็นความผิดพลาดของผู้คัดลอกบันทึกที่ส่งผลให้ข้อมูลไม่ตรงตามความจริงอยู่ ดังนั้นจะเชื่อถือทั้งหมดไม่ได้ โดยเคมป์กล่าวว่า “เห็นได้ชัดว่าผู้คัดลอกบันทึกไม่เข้าใจความละเอียดอ่อนและรายละเอียดสำคัญ ในผลงานของเลโอนาร์โดเลย”

ส่งผลให้ตอนนี้ ข้อถกเถียงเหล่านี้ก็ยังคงดำเนินต่อไป พร้อม ๆ กับการเปิดให้ผู้ชมสามารถเข้าไปดูภาพ ‘Isleworth Mona Lisa’ ได้ที่ Società Promotrice delle Belle Arti ตั้งแต่วันนี้ไปจนถึงวันที่ 26 พฤษภาคม 2567