“ตราบใดที่ต้นมะกอกยังเติบโตอยู่ที่ไหนสักแห่ง เราอาจพบความหวังอยู่ที่นั่นด้วย”

Koker เป็นหมู่บ้านเล็ก ๆ ในจังหวัด Gilan ของอิหร่าน ที่ซึ่งแผ่นดินไหวในปี 1990 ได้ทำลายทุกสิ่งไปเกือบหมดสิ้น ความรุนแรงของแผ่นดินไหวขนาด 7.4 ริกเตอร์ คร่าชีวิตผู้คนมากถึง 50,000 คน และมีผู้พลัดถิ่นอีกอย่างน้อย 105,000 คน เราจะมีชีวิตอย่างเข้มแข็งได้มากน้อยแค่ไหนกัน หากร่องรอยความเจ็บปวดในอดีตยังอยู่ลึกลงไปในผืนดิน และอนาคตมีหน้าตาเหมือนฝุ่นควันคละคลุ้งทั่วบริเวณ

สีสันของต้นมะกอกที่มีอยู่เต็มภูมิภาค แตกต่างจากสีเขียวขจีของต้นไม้ทั่วไป พวกมันดูซีดเซียวไร้ชีวิตชีวา บิดเบี้ยว คดเคี้ยว เอนเอียงไปตามลม แต่กลับกัน เมื่อเกิดภัยพิบัติครั้งใหญ่ ต้นมะกอกเหล่านั้นยังคงงอกงามในทางของตัวเอง ต้นมะกอกไม่อาจตายได้ง่าย ๆ อีกทั้งผลของมันยังอุดมไปด้วยคุณค่ามหาศาล เป็นอย่างไรก็อย่างนั้น ยังคงชอุ่มในทุกวันคืนไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานแค่ไหน ผู้คนอาศัยอยู่ใต้ร่มเงาไม้ และพวกเขาก็สร้างบ้าน กางเตนท์หลบภัยอยู่ระหว่างต้นมะกอกเหล่านั้น

เสน่ห์ของ Koker ดึงดูด Abbas Kiarostami ผู้กำกับระดับตำนาน ที่เฝ้าสำรวจความสวยงามของพื้นที่ในอิหร่านภายใต้ระบบโครงสร้างอันล้นเหลวตลอดชีวิตการทำงานของเขา เรื่องราวของหมู่บ้านแห่งนี้ กลายเป็นภาพยนตร์ไตรภาคในชื่อ Koker Trilogy เขายังคงสำรวจและทำลายช่องว่างระหว่าง ‘ภาพยนตร์’ กับ ‘สารคดี’ ผ่านพื้นที่ เรื่องราวของผู้คนระแวกนั้น และภาษาภาพยนตร์อันโดดเด่น “Through the Olive Trees” เป็นภาพยนตร์เรื่องสุดท้ายในไตรภาค Koker ที่ออกฉายในปี 1994 ซึ่งเกิดขึ้นหลังจาก Where is the Friend's Home? (1987) ถึงเจ็ดปี และห่างจาก Life and Nothing More… (1992) สองปี นอกจากตัวพื้นที่จะเกิดขึ้นในฉากหลังเดียวกันแล้ว เนื้อเรื่องของภาพยนตร์ในไตรภาคนี้ ยังมีความทับซ้อนกันอีกด้วย

Through the Olive Trees คือเรื่องราวของตัวละครคู่หนึ่งที่ต่อขยายมาจาก Life and Nothing More… บอกเล่าถึงอดีตช่างก่อสร้างที่ชื่อ Hossein ซึ่งกำลังต่อสู้กับสถานการณ์อันเลวร้ายในชีวิตและวิกฤตทางการเงินของตัวเอง เมื่อแผ่นดินไหวทำให้เขาไม่มีกะจิตกะใจที่จะฝึกฝนงานฝีมืออีกต่อไป เขายังคงวนเวียนอยู่กับ Tahereh หญิงสาวที่เขาเกิดตกหลุมรักเมื่อครั้งเจอกันในสุสานซึ่งรายล้อมไปด้วยต้นมะกอก แม้ว่าเธอจะปฏิเสธรักจากเขาหลายครั้ง เพราะฝ่ายชายไม่มีบ้านและไม่รู้หนังสือ แม้ว่าชายหนุ่มยังคงเชื่อมั่นในรักเสมอมา ซึ่งก็แน่นอนว่ารักข้างเดียวแบบนี้ สร้างความกระอักกระอ่วนใจได้ไม่น้อย แต่ในขณะที่ผู้ชมเฝ้าดูความรักครั้งนี้ ก็ต้องพบกับความสับสนเช่นกันว่า Hossein คือใครกันแน่ ระหว่างช่างก่อสร้างจริง ๆ หรือนักแสดงในเรื่อง

Kiarostami ทำลายกำแพงของภาพยนตร์ด้วยบรรยากาศอันคลุมเครือที่อบอวลเต็มพื้นที่ ผู้ชมเป็นเพียงส่วนหนึ่งของเรื่องราว และยังคงเฝ้าดูตัวละครอยู่ห่าง ๆ เช่นเดียวกับ Kiarostami เรานั่งรถไปตามทาง ผ่านต้นมะกอกมากมายพร้อมกับ Shiva คนที่คอยประสานงาน ดูแลความเรียบร้อยในกองถ่าย เธอเป็นเหมือนตัวกลางที่เชื่อมนักแสดงกับตัวละคร นักแสดงกับผู้ชม และผู้ชมกับภาพยนตร์เข้าด้วยกัน คำพูดของคนแปลกหน้าที่พบเจอตามท้องถนนแม้จะฟังดูธรรมดา แต่เผยถึงร่อยรอยในอดีตอันลึกซึ้ง ยากจะอธิบายเป็นคำพูดได้ พวกเขาเผยถึงความหวัง และความกลัว ในขณะที่ยังต้องทำงานอย่างหนักเพื่อค่าแรงที่ต่ำเกินเหตุ และใช่ พวกเขาต่างมีเรื่องราวอันเจ็บปวดแฝงอยู่บนใบหน้าเรียบ ๆ เช่น หญิงสาวคนหนึ่งในเรื่อง ที่พ่อแม่เสียชีวิตจากเหตุแผ่นดินไหว นี่อาจเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดการตั้งคำถามขึ้นว่า บางที ความกลัวที่จะสูญเสียสิ่งที่เคยอยู่รอดจากแผ่นดินไหวมาแล้วครั้งหนึ่ง อาจเป็นสาเหตุให้ Hossein ยังคงเชื่อมั่นในความรู้สึกที่ตัวเขามีต่อ Tahereh หญิงสาวที่เขาแอบรักก็เป็นได้ เพราะนอกจากแนวต้นมะกอกตามทางแล้ว ดูเหมือนจะไม่มีสิ่งใดอีก ที่หลงเหลืออยู่ข้างกายผู้คนในเมือง

อาจบอกได้ว่าความงาม และความแห้งแล้งของ Koker เป็นเหมือนจิตวิญญาณของชาวเมืองนี้ ที่ผู้ชมอย่างเราหรือแม้แต่ตัว Kiarostami เองก็ไม่อาจเข้าใจแจ่มแจ้งได้ Kiarostami ไม่เคยพูดกับ Tahereh ถึงความรู้สึกของเธอที่มีต่อ Hossein และยังคงเดินตามหลังเขากับเธอเสมอตลอดการถ่ายทำภาพยนตร์ Tahereh จะยอมรับคำขอแต่งงานเป็นครั้งสุดท้ายของชายหนุ่มที่หลงรักเธอมาโดยตลอดหรือไม่ ไม่มีใครทราบ Kiarostami ปล่อยให้ความสัมพันธ์ครั้งนี้ ก่อร่างสร้างตัวขึ้นเองอย่างเป็นธรรมชาติท่ามกลางสวนมะกอกที่สวยงาม และแม้ว่าผู้ชมจะไม่อาจรับรู้ถึงคำตอบปลายทาง แต่ภาพร่างหนึ่งซึ่งวิ่งอยู่ในพื้นที่โล่งกว้าง คงทำให้เราเข้าใจได้ว่า เขากำลังเดินไปสู่ความสัมพันธ์ที่ชัดเจนไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง

ติดตาม Through the Olive Trees ได้ที่ Doc Club เร็ว ๆ นี้

อ้างอิง : Full Bloom: Sun’s Daughter—Olive Trees in "Through the Olive Trees" by Abbas Kiarostami, Do We Film or Not?’ Abbas Kiarostami’s Through the Olive Trees and Smashing the Fourth Wall