ตลกดีเหมือนกันที่พอเราลองสังเกตุดูหิน ดิน ดอกไม้ หรือสิ่งเล็ก ๆ ต่าง ๆ รอบตัว กลับทำให้เรารู้สึกว่าตัวเราเองต่างหากที่เล็กนิดเดียว นั่นคือความรู้สึกของเราขณะที่ยืนอยู่ในนิทรรศการ ‘The Natural Philosophers of the 21st Century’ ที่ภัณฑารักษ์ ‘นิ่ม นิยมศิลป์’ ยกแนวคิดเรื่อง ‘Natural Philosophy’ (“ปรัชญาธรรมชาติ”) มาให้เราลองใช้เป็นเลนส์มองดูสภาพแวดล้อม ทำให้เห็นหลายสิ่งหลายอย่างที่เราเคยมองข้ามไป หลังการศึกษาแยกเด็กสายวิทย์กับสายศิลป์ออกจากกัน
นั่นก็เพราะ Natural Philosophy เป็นแนวคิดที่เรียกได้ว่ามีความ “ข้ามศาสตร์” อยู่ในตัว คือแทนที่เราจะวัดธรรมชาติด้วยเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ หรือเก็บความรู้สึกประทับใจมาละเลงลงภาพวาด แนวคิดแบบ Natural Philosophy แบบในนิทรรศการนี้ กลับเป็นกระบวนการทำงานทางศิลปะ ที่การค้นคว้าวิจัยมีบทบาทสำคัญไม่น้อยไปกว่าภาษาของงานศิลปะที่ใช้นำเสนอออกมาเลย
อย่างเช่นโปรเจกต์ Anthropocene ของศิลปิน เรืองศักดิ์ อนุวัตรวิมล ที่เขาพูดถึงปัญหาสภาพแวดล้อมที่เกิดขึ้นจากการกระทำของมนุษย์ แบบที่ “สัมผัสได้” ถึงผลกระทบโดยตรงกับเรา แบบที่รายงานวิชาการคงให้แบบเดียวกันไม่ได้แน่นอน แต่ก็เป็นงานที่ “สัมผัสไม่ได้” เพราะเขาเล่นเอาดินที่มีสารปนเปื้อนมาทำเป็นเนินเล็ก ๆ ในห้อง ที่แปะป้าย ‘อันตราย ห้ามจับ’ ทำให้เรายิ่งอยากเข้าไปจับเหลือเกิน แต่ก็กลัวว่าอาจจะอันตรายได้ คิดแล้วก็กลัวว่าดินหินแถวบ้านที่เราหยิบจับ จะมีสารพิษอะไรปนเปื้อนอยู่บ้างก็ไม่รู้เลย เพราะไม่มีป้ายห้ามจับแบบในนี้
นอกจากนี้ยังมีงานอินเทอร์แอคทิฟของ อีจินจุน ซึ่งได้แรงบันดาลใจมาจาก “วิว” แห่งการทำลายล้างฉนวนกาซ่าจากบนยอดเขาในอิสราเอล ซึ่งทำให้ภาพแห่งความรุนแรงบนโลกถูกทำให้เป็นโชว์ หรือผลงานของนรภัทร ศักดิ์อาธรทรัพย์ ศิลปินดอกไม้ ที่คราวนี้ให้ความสำคัญกับ “บ้าน” ของดอกไม้ อย่างกระถางต่าง ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อมัน รวมไปถึงผลงานของ พรภพ สิทธิรักษ์ ที่เล่นกับความปรารถนาหรืออารมณ์ความรู้สึกและความคิดต่าง ๆ ของมนุษย์ที่มีต่อท้องทะเล ซึ่งโยงไปเรื่องอื่น ๆ ที่น่าสนใจเกี่ยวกับมนุษย์อีกมากมาย
มันเป็นเรื่องเศร้าไม่น้อย ที่คิดว่ามนุษย์ส่งผลกระทบต่อโลกของเราและสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ได้มหาศาล แต่ในขณะเดียวกัน เราเองกลับไม่สามารถไปเปลี่ยนแปลงอะไรให้ดีขึ้นแบบพลิกฟ้าคว่ำแผ่นดินได้ด้วยตัวคนเดียว และยังไม่นับว่ามุมมองของเราเพียงคนเดียวมันมีความคับแคบและอยู่ภายใต้การจำกัดแค่ไหน แต่อย่างน้อยการดูนิทรรศการแบบนี้ก็อาจทำให้เราเห็นว่ายังมีอะไรที่เราไม่รู้อีกมาก และยังมีอะไรอีกมากที่เราอาจจะพอทำได้
The Natural Philosophers of the 21st Century จัดแสดงตั้งแต่วันนี้ - 23 มิถุนายน 2567 ที่ Gallery VER
